In 2015 verscheen, na jaren werk en met bijdrages van vele ‘Carrollians’ (waaronder ondergetekende en Genootschapsgenoot Henri Ruizenaar), de driedelige uitgave “Alice in a World of Wonderlands: The Translations of Lewis Carroll’s Masterpiece”: een overzicht van alle vertalingen van “Alice’s Adventures in Wonderland” en “Through the Looking-Glass and what Alice found there” ooit uitgegeven in de hele wereld, aangevuld met diverse interessante essays over de werken en hun vertalingen. Een zeer nuttig naslagwerk en een prachtig staaltje van wat een toegewijde community gezamenlijk tot stand kan brengen.

Aangezien er regelmatig bezoekers van mijn website contact met me opnemen met de vraag of ik hen meer kan vertellen over een oude editie van een ‘Alice’-boek die ze in hun bezit hebben, vroeg ik me vervolgens af of zo’n overzicht wellicht ook ooit was gemaakt van alle Engelstalige edities in de wereld. Dus benaderde ik Jon Lindseth, de projectleider van “Alice in a World of Wonderlands”, om te vragen of hij op de hoogte was van het bestaan van zo’n lijst. Mijn vraag prikkelde hem blijkbaar, want in plaats van gewoon “Nee, die is er niet” te antwoorden, besloot hij om ook hier een project van te maken! En wel om een inventarisatie te doen van niet alleen alle Engelstalige edities van van “Alice’s Adventures in Wonderland” en “Through the Looking-Glass and what Alice found there”, maar ook van “Alice’s Adventures under Ground” en “The Nursery ‘Alice’”.
Er was initieel sprake van dat ik de coördinatie van dit nieuwe project op me zou nemen, maar aangezien Jon zowel de eerdere ervaring als veel meer contacten in het Carroll-wereldje had, was ik opgelucht toen hij aanbood het over te nemen. Ik kreeg in plaats daarvan de taak om alle Engelstalige edities van van “Alice’s Adventures in Wonderland” en “Through the Looking-Glass” te inventariseren die in alle niet-Engelstalige landen van de wereld waren uitgebracht. “There won’t be many”, schreef hij in de betreffende e-mail…
Nou, dat viel uiteraard tegen. 3 Jaar later had ik maar liefst 355 boeken uit 29 landen gevonden, van Colombia tot Maleisië, en was ik ‘klaar’ met mijn deel. Voor zover je ooit klaar kunt zijn met het maken van zo’n bibliografie. Want niet alleen komen er voortdurend nieuwe boeken uit, het is ook schier onmogelijk om zo’n lijst compleet te maken. Het is al lastig genoeg om dat te doen voor boeken in het land waar je woont, waar je persoonlijk alle bibliotheken langs kunt gaan om zelf naar de exemplaren te kijken. Ik was afhankelijk van vermeldingen in WorldCat (die niet noodzakelijk altijd even duidelijk of correct zijn ingevuld en waar ook ‘spookedities’ die niet blijken te bestaan in te vinden zijn), op-goed-geluk-Google-tochten op internet, snuffelen door obscure tweedehands boekhandelwebsites en onbegrijpelijke sites van uitgevers. Direct contact bleek veel minder op te leveren dan ik had verwacht: buitenlandse bibliotheekmedewerkers waren lang niet altijd behulpzaam, als ze al reageerden op mailtjes, en wist je dat veel uitgevers helemaal geen registratie hebben van wat ze in het verleden hebben uitgegeven? Gelukkig kon ik in een handjevol landen rekenen op de hulp van enkele lokale Carrollians, die bereid waren in hun eigen land onderzoek te doen (onder andere in China en Japan, maar ook onze Henri Ruizenaar hielp weer met input over de Nederlandse edities).
Verder bleek de definitie van ‘een editie in de originele taal’ nogal breed te zijn. Sterk verkorte versies voor kinderen telden niet mee, maar wat als een groot deel van de tekst was behouden maar niet alles? Of was ‘verdisneyficeerd’? Of als het verhaal onderdeel was van een bundel met andere verhalen? Wat ik ook heel vaak vond waren één- of tweetalige edities die uitgegeven waren voor scholen, met als doel om leerlingen Engels te leren. Veel van de uitgevers van die educatieve edities waren internationaal opererend en bleken een totale chaos te hebben gemaakt van hun ISBN-nummeringen. Edities met verschillende covers hadden hetzelfde ISBN, exact dezelfde edities uit hetzelfde jaar hadden verschillende ISBNs, een editie in het ene land had soms hetzelfde ISBN als een editie in een ander land, etc. Argh.
Ik was gelukkig niet de enige bijdrager die hier tegenaan liep. Ook bij het inventariseren van vertalingen waren we hier al tegenaan gelopen en mijn mede-bijdragers die de (enorm veel langere) bibliografieën van bijvoorbeeld de Britse of Amerikaanse edities samenstelden, hadden te maken met veel edities uit de periode vóór de introductie van het ISBN en hadden bijvoorbeeld ook moeite met onderscheid maken tussen boeken uit dezelfde editie die toch op kleine details van elkaar bleken te verschillen. We hebben dan ook niet de illusie dat onze bibliografie 100% compleet of correct is, maar er is in ieder geval nu een goed basisoverzicht dat eventueel later gecorrigeerd en verder aangevuld kan worden.