Phlizz
Online magazine van het Lewis Carroll Genootschap
Bespreking van
Alice and the Gramophone Discovery
Auteur: Joe Cheal
Illustraties: Rob Banbury; cover: Mark Stoneham
GWiz Publishing, 2023
ISBN 978-1-7397010-1-7
€ 14,99
In een bericht van de Britse Lewis Carroll Society las ik waarderende woorden over deze nieuwe sequel van de Alice-boeken. Mede omdat de oude grammofoon op de cover mij nieuwsgierig maakte, heb ik het boek aangeschaft.
Het verhaal
De hoofdpersoon van het verhaal heet Alice en zij is de kleindochter van de Alice uit Carrolls boeken. Haar avontuur begint als ze de hoorn van de ouderwetse grammofoon van haar grootmoeder beklimt en erin valt. Tijdens haar val wordt ze omgeven door wolken in velerlei kleuren, waardoor haar oorspronkelijk blauwe jurk van kleur verandert en dat vindt ze wel ‘een dingetje’.
Eenmaal op de grond ziet ze een blauwe wolk waar ze achter aan rent, omdat ze graag weer een blauwe jurk wil. De wolk verdwijnt echter gauw uit zicht. Ze komt bij een huis waar chaos troef is en een dikke vrouw met een rood hoofd schreeuwend cakejes door de kamer smijt. Ze weet niet hoe snel ze weg moet komen en ontmoet vervolgens twee figuren die sterk aan de Tweedle Twins doen denken. Ze zijn identiek behalve dat de ene (met de N van North op zijn hoed) een witte vacht en zwarte jas heeft en de ander (met de S van South op zijn hoed) een zwarte vacht en een witte jas. Alice vraagt hun om haar te helpen om de blauwe wolk te vinden. Dat willen de heren wel, mits Alice hun eerst vertelt wie van de twee de beste is. Daarvoor houden ze een race “to the bottom” die echter geen winnaar oplevert.
Als Alice even later de blauwe wolk weer ziet, gaat ze er achteraan, maar ze raakt hem ook nu weer kwijt. Na een ontmoeting met een wolf die huilend in een stoel zit, komt ze bij een landhuis. Een bewaker wil weten voor wie ze komt. “Nobody,” antwoordt Alice. “Well nobody’s home, so you’d better come in. … Nobody will be pleased to see you!” Dit is de woordspeling met ‘Niemand’ die we ook van Carroll kennen (zie ook mijn artikel in de Phlizz van januari 2024).
Vervolgens belandt ze in een school, waar ze de enige is in een klaslokaal en de leraar in de keuken in een pot met pudding belandt (“The prof is in the pudding”). Met de hulp van een wit konijn in een zwart jasje met witte handschoenen komt ze in een tearoom met een vreemde menukaart. Deze bevat geen prijzen, maar de gerechten worden onderscheiden met behulp van minuten en seconden. Bijv. ‘tea, jam and bread’ is 4’0’’ en ‘tea, bread and jam’ is 3’30’’. Desgevraagd krijgt Alice de verklaring van het verschil: de jam is verder weg dan het brood: de jam-winkel is aan het eind van de straat en het brood wordt ter plekke gebakken. Alice krijgt ook uitgelegd waarom ‘tea and scones’ minder tijd vragen dan alleen maar ‘tea’: de ketel kookt immers al en daarom is de thee eerder klaar.
Op naar het volgende avontuur. Alice komt bij een podium waarop een aantal dieren een toneelstuk opvoert. Een hagedis speelt een draak en de draak achtervolgt een kikker totdat deze zich onder de tafel verbergt. Dan komt er een pad uit het publiek die van plaats ruilt met de kikker. Vervolgens spelen de acteurs hetzelfde stuk in omgekeerde volgorde. Als ze weer bij het begin zijn, komt de kikker terug en neemt de plaats van de pad weer in. Het hele stuk wordt diverse keren herhaald. Elke keer wordt de draak wat kleiner totdat hij ongeveer even klein is als de hagedis die de rol speelt. De pad en de hagedis schudden elkaar de hand; eind goed al goed. In het volgende toneelstuk speelt een bij een grote spin. Centraal staat nu een veldmuis die bang is van de spin. Er komt een spitsmuis uit het publiek om de veldmuis te vervangen. Het stuk wordt ook weer in omgekeerde volgorde gespeeld en menigmaal herhaald totdat de spin heel klein is geworden. De crux van deze opvoering blijkt nu het overwinnen van angsten. Ook Alice wordt gevraagd naar haar grootste angst. Ze zegt dat ze bang is voor een gargouille (d.w.z. een waterspuwer met een monsterachtige kop). Nu wordt een bed op het podium geplaatst waarin een aap gaat liggen slapen. Een roek speelt de gargouille; hij komt door het raam en de aap verstopt zich onder de dekens in het bed. Op dat moment moet Alice de aap vervangen. Ook nu wordt het stuk achterstevoren gespeeld en een aantal malen herhaald, totdat de gargouille er echt als een roek uitziet, maar dan met bril, neus en nepsnor. Dat werkt op Alices lachspieren: haar angst is overwonnen.
Ze gaat weer op pad. Na ontmoetingen met o.a. een aap, en twee wezels (Jack en Jill), een rode en een grijze eekhoorn en een koning (“King Cole”) komt ze in een kamer met lachspiegels en vervolgens op een kermis. Ze neemt plaats op een stoel in een draaimolen en als de draaimolen gaat draaien gaan de stoelen ook bewegen, ze botsen onderling als een soort botsautootjes maar dan in een carrousel. Op de stoel wordt ze verplaatst naar een tafel met enkele vreemde types die sterk aan Carrolls tea-party doen denken: een figuur met een hoed die een kop thee probeert te drinken, een haas die vreselijk morst bij het inschenken van de thee en een cavia die boter op een beschuit probeerde te smeren. Na een discussie over de vraag of er wel plaats aan tafel is, verandert de stoel in een draaimolen-paard dat steeds groter wordt en Alice meeneemt naar de ivoren toren van King Cole.
Een kraai pakt haar op van het hoge paard en zet haar neer op een kermis-glijbaan. De glijbaan voert haar door gekleurde wolken, waaronder een blauwe en ja hoor, haar jurk wordt weer blauw. Op de grond treft ze nu ook haar oma (de ‘Carroll-Alice’ dus) die nu verandert in een klein meisje met een geel jurkje en een witte haarband en vervolgens verdwijnt.
Dan roept haar moeder: “Alice! Word wakker!” De grammofoon is aan zijn eind met alle gekraak van dien. “Ben ik wakker? Of droom ik? Of droom ik dat ik wakker ben?” Alice vertelt haar moeder wat ze heeft meegemaakt. “Wat een fantasie! Die heb je vast van je oma, in elk geval niet die van mij,” zegt de moeder. En daar is ook oma weer. “Oh Grandmama, if I have your mind I must be sure to return it to you. But where shall I find my own?” Geen probleem voor oma: “Keep it safe, never lose it and never grow out of it. Make it up when you need to, change it when you have to – and it will serve you well.”
Bespreking
In het verhaal zien we aaneenschakeling van avonturen die voor een groot deel los van elkaar staan. De blauwe jurk vormt een rode draad maar dat is wel een dunne draad. Er is geen samenhangend patroon, zoals het schaakspel in Through the Looking-Glass.
Er is zeker een aantal boeiende en bijzondere scenes en enkele ervan heb ik hierboven kort beschreven. Er zijn aardige vondsten, zoals een telefoon die spreekt via het mondstuk en moet worden toegesproken via de ontvanger. En een wolf die huilt omdat hij de gedachte niet kan verdragen dat hij gelukkig is; als Alice hem vertelt dat hij er juist verdrietig uit ziet en vervolgens constateert dat hij blij wordt van deze opmerking, begint hij weer te huilen: “Ik wil niet gelukkig zijn!” Het zijn opvallende elementen in een toch wat rommelig geheel.
We zien veel met de Alice-boeken vergelijkbare elementen: afgezien van enkele herkenbare figuren (de Tweedle Twins, de tea party), veel liedjes en versjes, veel woordspelingen en opmerkingen van ‘een verteller’ tussendoor. De grammofoon die pregnant voorkomt in de titel en op de cover, speelt in het verhaal geen rol van betekenis; een enkele keer is sprake van muziek maar dan zonder relatie met de grammofoon. Toch een beetje jammer.
Lewis Carroll heeft diverse malen aangegeven dat er geen boodschap in zijn literaire werk verborgen zat. Niettemin zijn daar in de loop van de tijd heel wat theorieën over bedacht. Een van de meest gehoorde is dat Alice symbool staat voor een kind dat op bewonderenswaardige wijze overeind blijft in een wereld van volwassenen met onbegrijpelijk gedrag en daarbij een gevoel van eigenwaarde ontwikkelt. Een vergelijkbare theorie ligt bij het hier besproken boek niet voor de hand.
Uiteraard heb ik gekeken naar logische grappen. Die komen erin voor, maar het zijn vooral redeneerfouten op basis van taalspelletjes (zoals bij het geciteerde voorbeeld met ‘nobody’). En we zagen al de paradox van de huilende wolf. Bij Carroll komen we ook veel andersoortige, klassieke drogredenen tegen, maar die heb ik hier niet aangetroffen. Wel een tweetal verwijzingen naar aspecten van de logica.
In hoofdstuk 4 lezen we dat Alice naar beneden glijdt, “into a heap on the floor”, gevolgd door de opmerking: “It would normally take more than one of something to create a heap. How many is not exactly clear, it is a sore point for some philosophers and a tease to others.” Dit is een verwijzing naar de paradox van de hoop, die ook wel bekend is in de variant van de kale man: een man met slechts één haar is kaal, iemand met twee haren ook, maar bij hoeveel haren wordt de situatie bereikt dat we niet meer spreken van kaalheid?
De logica kent het woord ‘class’, ‘verzameling’ in het Nederlands. In het Engels betekent het woord ‘class’ ook ‘klas’ in de zin van ‘schoolklas’. In hoofdstuk 5 wordt deze dubbele betekenis gebruikt om verwarring te zaaien. Alice zit in haar eentje in een klas en vraagt aan de leraar: “Sir, how can I be a class when there is just one of me?” De leraar vraagt nu: “You are not a boy, are you?” “Of course not, I am a girl,” antwoordt Alice. “If you are a girl, then you have to be a kind sort. You are a gender, a character with a temperament, a genus, a species. And hence you are a class.”
Alice and the Gramophone Discovery is een goed leesbaar boek, met verrassende wendingen en originele grappen. Maar het wordt af en toe wat veel en ook enigszins verwarrend; het is zeker geen pageturner. De illustraties zijn wat simpel, wat ook geldt voor de uitvoering van het boek in zijn geheel.
Het boek bevat als een extraatje Alice and the painting adventure, aangekondigd als “An interactive wonderland adventure where YOU guide Alice to complete her quest.” De lezer krijgt in het verhaal keuzes voorgelegd waarmee Alice op een zoektocht kan worden gevolgd. Dit (kortere) verhaal, dat ook weer een droom van de kleindochter Alice blijkt te zijn, laat ik hier buiten beschouwing.
Over de auteur: Joe Cheal is de auteur van boeken als Driving your Destiny: Taking Control of Your Career and Living Goals en ook interactive game-books (bijvoorbeeld Alice and the Painting Adventure).
[print_button]