Phlizz
Online magazine van het Lewis Carroll Genootschap
Na de Through the Looking-Glass Sesquicentenary Conference die in 2021 in York (VK) plaatsvond, werd er een ‘call for papers’ uitgeschreven voor een ‘companion edition’ voor “Through the Looking-Glass”. De conferentie behandelde een breed scala aan aspecten van het ‘Looking-Glass’-verhaal, en het doel van deze publicatie zou dezelfde insteek hebben, namelijk om de breedte aan thema’s in het verhaal, de culturele geschiedenis ervan, de nieuwe publicaties die erdoor werden geïnspireerd, en de voortdurende relevantie vandaag de dag ervan te weerspiegelen.
Het heeft een aantal jaren geduurd, maar de resultaten van die ‘call for papers’ zijn nu eindelijk gepubliceerd in “Alice Through the Looking-Glass: A Companion”, onder redactie van Franziska Kohlt en Justine Houyaux. Het boek telt maar liefst 516 pagina’s en bevat niet minder dan 38 essays van 42 auteurs!
Het boek beweert “een werkelijk interdisciplinaire verkenning te bieden van de polymathische invloeden die Through the Looking-Glass, het minder onderzochte vervolg op Alice’s Adventures in Wonderland, vormgaven”. En inderdaad behandelt het een zeer divers scala aan onderwerpen: de essays zijn geclassificeerd en georganiseerd in secties zoals “natuurfilosofie”, “religie en spiritualiteit”, “psychologie”, “publicatie, bewerkingen van /vervolgen op, en commercialisering”, “populaire cultuur en intertekstualiteit”, en nog veel meer. (Voor een volledige inhoudsopgave, zie de site van de uitgever: https://www.peterlang.com/document/1326717.)
In dat opzicht lijkt deze publicatie op het boek “Aspects of Alice: Lewis Carroll’s Dreamchild as seen through the critics’ looking-glasses” van Robert Phillips, dat in 1971 werd gepubliceerd – 100 jaar na de publicatie van “Through the Looking-Glass”. Dat boek is een verzameling essays dat probeerde “de meest interessante, zo niet altijd meest verhelderende, interpretaties” van Carrolls ‘Alice’-boeken over onderwerpen als filosofie, taal, Freudiaanse, Jungiaanse en psychedelische interpretaties, en vergelijkingen met andere schrijvers bij elkaar te brengen. Het verschil is dat “Alice Through the Looking-Glass: A Companion” zich specifiek richt op Carrolls tweede ‘Alice’-boek (hoewel “Alice’s Adventures in Wonderland” wel in sommige artikelen wordt genoemd) en nooit eerder gepubliceerde artikelen bevat die speciaal voor dit boek zijn geschreven, in plaats van een kritische selectie van bestaande essays, in een poging bepaalde onderwerpen omvattend te behandelen.
Het is moeilijk te zeggen of “Alice Through the Looking-Glass: A Companion” geslaagd is in haar streven, omdat het moeilijk is te bepalen wat dat streven nou precies is. Het boek biedt zeker ‘een interdisciplinaire verkenning’, maar dit is natuurlijk een vrij brede definitie van het doel. De inleiding van het boek probeert meer focus te geven, maar heeft maar liefst 13 pagina’s nodig om de intentie en inhoud van dit boek te communiceren, wat aantoont dat het lastig is om het doel en de aanpak ervan samen te vatten. De inleiding vertelt ons onder andere dat het boek ‘via een polymathische benadering zal onderzoeken wat Carrolls geest vormde en de narratieve keuzes beïnvloedde die uiteindelijk dit boek vormden’, dat het ‘probeert de intellectuele omgeving te reconstrueren waaruit Through the Looking-Glass is ontstaan’ en dat het ‘de intellectuele scope van het boek en de scope van sociale en maatschappelijke aanrakingspunten belicht, via Carrolls veelzijdige interesses en invloedsgebieden op de Victoriaanse cultuur’. Dat klinkt erg mooi, maar is behoorlijk moeilijk te begrijpen – zoals Alice ook uitroept na het lezen van Jabberwocky! Uiteindelijk leidde ik eruit af dat het doel van het boek tweeledig is:
- Dienen als een herwaardering van “Through the Looking-Glass”, door het bieden van de allereerste veelomvattende interdisciplinaire verkenning van dit boek;
- Een scala aan methodologieën en de huidige stand van zaken ervan laten zien, en allerlei verschillende mensen met elkaar in gesprek brengen.
Ik zou het boek zelf omschrijven als een verzameling essays die “Through the Looking-Glass” vanuit verschillende perspectieven bekijken, met verschillende bedoelingen. Sommige essays beschouwen het verhaal vanuit een filosofisch, religieus of taalkundig perspectief. Sommige essays proberen betekenis te geven aan het verhaal, bijvoorbeeld door het te beschrijven als een hulpmiddel om kinderen de basislessen uit Aristoteles’ logica en ethiek te leren. Andere essays beschrijven hoe het boek anderen heeft beïnvloed, bijvoorbeeld hoe het kan hebben geleid tot de creatie van psychologische en sociologische theorieën, en tot andere boeken, films en vertalingen. Niet alle essays zijn directe interpretaties van “Through the Looking-Glass”: er zijn er ook die de interpretaties van anderen interpreteren, bijvoorbeeld door illustraties van andere illustratoren dan John Tenniel te analyseren, om zo ‘de weerspiegelingen van identiteit’ in Carrolls boeken te onderzoeken.
Zoals eerder vermeld, is het boek opgedeeld in secties, die elk 2 tot 4 essays bevatten. De eclectische verscheidenheid aan onderwerpen maakte het blijkbaar moeilijk om ze te categoriseren, aangezien ik regelmatig verrast was door het soort essays dat ik in een bepaalde sectie tegenkwam. Net als het lied van de White Knight, geeft de inhoudsopgave waarschijnlijk alleen weer hoe de sectie wordt genoemd, niet wat de naam van de sectie is, laat staan wat de essays daadwerkelijk zijn. Ik had bijvoorbeeld niet verwacht essays over Franse vertalingen, soorten edities en het toneelstuk van Savile Clarke onder de sectienaam “Publishing, Adapting, and Commercialization” te vinden. “Visualizing Looking-Glass” bleek echt een geheel andere betekenis te hebben dan “Illustrating Looking-Glass“, en hoewel er een sectie is met de naam “Poetry”, is er ook een aparte sectie over “Jabberwocky”.
De leesbaarheid van de essays varieert. Sommige zijn erg wetenschappelijk en vereisen een hoog leesniveau in de Engelse taal, andere zijn toegankelijker. Sommige zijn vrij droog, andere zijn meer onderhoudend. Sommige zijn rijkelijk geïllustreerd, andere bevatten helemaal geen illustraties. Omdat het onmogelijk is om alle 38 essays hier individueel te bespreken, zal ik proberen een algemeen verslag van het boek te geven en alleen de essays te noemen die mij het meest zijn opgevallen. Natuurlijk heeft iedereen andere interesses en essays die mij aanspraken, kunnen anderen helemaal niet aanspreken, en vice versa.
“Alice Through the Looking-Glass” bevat veel interessante artikelen, zoals “’Which is to be master?’, Humpty Dumpty and the Philosophy of Language” van onze hoogsteigen Genootschap-voorzitter Bas Savenije, waarin Dumpty’s uitspraken over taal worden besproken en hoe deze en Carrolls meningen over taal wel of niet overeenkomen met de benaderingen in taalstudies uit de 19e eeuw en recentere discussies over taal. De toegevoegde waarde van sommige andere artikelen is discutabel: het is moeilijk voor te stellen hoe het in kaart brengen van “Through the Looking-Glass” in de vorm van diagrammen door middel van datavisualisatie een interessante activiteit is voor andere mensen dan de auteur zelf, en hoewel het essay (of “hoofdstuk-gedicht-visueel essay-rapport”, volgens de auteur) dat “geïllustreerde observatierapporten biedt over de interacties van [de auteurs] 2-jarige zoon Lucian met Humpty Dumpty tussen augustus 2021 en maart 2022” aimabel is, weet ik niet hoe dit nou nieuw licht op het verhaal werpt.
Ik waardeer essays die een duidelijke boodschap proberen over te brengen, met een goede conclusie. Niet alle essays slagen daarin. Ik vond het essay “Gödel, Einstein, Carroll: Parallels and Crossovers”, dat vage persoonlijke en werkgerelateerde verbanden tussen Carroll en de anderen identificeert, het meest verwarrend. Het is voornamelijk een verzameling van losstaande uitspraken, zonder behoorlijke redenatie en theoretische basis. Het leest als een reeks associaties, alsof de auteur je een live inzicht geeft in zijn gedachtegang. Dit soort ‘raving on a writing desk’ lijkt echter een uitzondering te zijn en de meeste essays zijn goed gestructureerd en onderbouwd, zoals “Must a name mean something?: Theological Evolution in Through the Looking-Glass Expressed through Victorian Broad Church Philology”.
Een essay dat verrassend verfrissend was in zowel onderwerp als perspectief, was “The Alice Code: Looking-Glass Thinking for Innovators”. Het is geschreven vanuit het perspectief van een marketing- en brandingbedrijf in plaats van een wetenschappelijk perspectief, en presenteert de ‘Alice’-boeken als een raamwerk dat bedrijven kunnen gebruiken om nieuwe, innovatieve ideeën voor consumentenproducten te genereren, door een vergelijking te maken tussen de verhalen en de technieken die ze in de dagelijkse praktijk gebruiken. Prettig afwijkend!
Vooral de laatste twee essays kon ik waarderen: “Tweedledum’s Commentary: In Appreciation of Lewis Carroll’s ‘The Walrus and the Carpenter’” en “The Fishy Riddles of Through the Looking-Glass”, omdat ze allebei goed geschreven zijn en omdat met name het eerste essay een van de weinige essays was die voor mij daadwerkelijk tot een beter begrip van het verhaal (in dit geval het gedicht) leidde.
Het combineren van zoveel essays van auteurs met verschillende achtergronden (sommigen zijn bekende en gerespecteerde Carrollianen, van anderen had ik nog nooit eerder gehoord) en met duidelijk verschillende schrijfervaring in één boek, moet moeilijk zijn geweest voor de redacteuren. In een poging om het boek een coherenter geheel te maken, hebben ze voetnoten toegevoegd aan sommige essays, die verwijzen naar andere essays voor een meer diepgaande kijk op het onderwerp. Ik ben erg benieuwd of alle ingezonden essays in de uiteindelijke publicatie terecht zijn gekomen of dat er een selectieproces was, en ik vraag me ook af in hoeverre de essays zijn bewerkt om ze geschikt te maken voor het boek.
Al met al slaagt het boek er niet in om alles te realiseren wat in de inleiding staat, omdat dit vereist dat alle essays zich hadden gericht op Carrolls teksten, zijn interesses en de Victoriaanse context. Een bundel als deze heeft echter op zijn eigen manier meerwaarde. Als ik kijk naar de twee doelen van het boek die ik aan het begin van deze recensie heb gedefinieerd, concludeer ik dat het er inderdaad in is geslaagd om de vele manieren te laten zien waarop “Through the Looking-Glass” nog steeds de geesten van mensen bezighoudt met verschillende onderwerpen en perspectieven, dat het enigszins een platform (of in ieder geval een stimulans) biedt voor allerlei soorten mensen om in dialoog te gaan, en dat het zeker bijdraagt aan een herwaardering van Carrolls tweede ‘Alice’-verhaal. Ik ben erg blij dat een nieuwe publicatie die zich richt op “Through the Looking-Glass and what Alice found there” het licht heeft gezien, omdat ik het ermee eens ben dat dit meesterwerk te vaak wordt verwaarloosd! Alleen de bewering dat het een ‘omvattende interdisciplinaire verkenning’ biedt, is misschien wat pretentieus, omdat ik vind dat de essays vooral op zichzelf staande perspectieven bieden over een willekeurige verscheidenheid aan onderwerpen in plaats van een omvattende benadering te vormen. Ik zou daarom zeggen dat “a tribute” een geschiktere ondertitel voor het boek zou zijn geweest dan “a companion”.
Beschikbaarheid
Het boek is o.a. te koop via de uitgever, als paperback of e-book (PDF / ePub): https://www.peterlang.com/document/1326717. Het is ook verkrijgbaar in Kindle-editie bij Amazon.
Met een prijs van slechts €31,71 is het verrassend betaalbaar voor een wetenschappelijk werk als dit, waardoor het ook toegankelijk is voor de minder die-hard academische fans!
[print_button]