Scroll Top

Paul McCartney en Lewis Carroll; Alice in popmuziek 4

Phlizz

Online magazine van het Lewis Carroll Genootschap

‘There’s a nonsensical aspect to it, but when you’ve read things like Lewis Carroll’s ‘Jabberwocky’, it gives you licence to do pretty much everything’
Paul McCartney, The Lyrics, p. 553

John Lennon en Paul McCartney hebben op echt veel plekken getuigd van hun liefde voor het werk van Lewis Carroll. Het valt daarbij op dat Lennon het meestal over ‘ik’ heeft (zoals zonder uitzondering bij voorbeeld  in de citaten in The Beatles Anthology), en McCartney nagenoeg altijd over ‘John en ik’. Sterker nog: hij stelt dat hun liefde voor Lewis Carroll de band tussen hen versterkte.

Carroll op de hoes van Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (1967)

John Lennon ging er verder in dan McCartney. In tegenstelling tot Paul was John helemaal niet zo van de literatuur, maar hij was wel een enorme fan van Lewis Carroll. Al vroeg bekwaamde hij zich in nonsensverzen, later publiceerde hij twee gedichtenbundels vol invloeden van de schrijver. In de teksten van Lennon die gekoppeld worden aan Carroll, vind je meestal directe aanwijzingen, zoals in ‘I am the Walrus’, waarin ook een verwijzing naar Humpty Dumpty: ‘I am the Eggman’. Hoe zit dat bij die van McCartney? Tijd om daar weer eens naar te kijken. De eerste aanleiding is triviaal: de Britse Sir werd dit jaar 80.

Een tweede aanleiding is de uitgave van de tweedelige editie teksten: The Lyrics  (2021) / De Lyrics (2021), een keuze door McCartney zelf met uitgebreid commentaar. De eerste indruk is dat het bij de literair breed geschoolde McCartney vooral gaat om een vrij algemene invloed, met maar weinig directe incorporaties van of verwijzingen naar de Alice-boeken of nonsensgedichten. Bij de wat meer absurde of surrealistische teksten noemt hij de nonsensgedichten van Carroll (en soms ook Edward Lear, evenals Carroll erkend nonsensdichter) als inspiratie. In het bijzonder gaat dat gebeuren als hij in de teksten meer interesse blijkt te krijgen voor woordspel en als teksten min of meer vanzelf onverwachte richtingen inslaan (The Lyrics, p. xiii). Of bij het inleiden van een droomwereld. Van dat laatste is ‘Picture yourself in a boat on a river’ (de opening van ‘Lucy in the Sky with Diamonds’) ongetwijfeld het bekendste voorbeeld, een van de duidelijkste verwijzingen naar Carroll. Maar die tekst is van Lennon.

Voorbeelden van het eerste, de algemene ‘hulp’ van Carroll bij de nonsensteksten en het meer surreële werk, zijn songs als ‘Yellow Submarine’, ‘3 Legs’ en ‘Monkberry Moon Delight’. De laatste twee van het album RAM uit 1971. Ter gelegenheid van het verschijnen daarvan  interviewde Pitchfork hem, waarbij hij vertelde inspiratie gevoeld te hebben van Carroll als het gaat om het surreële aspect [1].

Hieronder worden niet de teksten afgedrukt van de songs die aan de orde komen. Dat zou niet alleen een hoop ruimte in beslag nemen, ze zijn ook heel gemakkelijk te vinden, bij voorbeeld op de pagina’s van het Paul McCartney-Project[2].

 

I’ll get you (track 10 van The Beatles Second Album (1964)

Het vroegste voorbeeld van een tekst waarin McCartney naar eigen zeggen ‘de truc van Carroll’ toepast: Imagine I’am in love with you. In The Lyrics (p. 347) herhaalt hij dit nog maar eens. Hij ziet deze inleidende woorden niet alleen als een filmisch iets, maar ook echt als een literaire verwijzing.

Deze droomsituatie wordt overigens werkelijk perfect verbeeld door Lionel Kalish, n.a.v. ‘I’ll get you’(Aldridge 1990, p. 27). Het opnemen van deze illustratie zou tot kosten voor het Genootschap kunnen leiden, maar hij is, in (waarschijnlijk expres) zeer matige vorm, wel te vinden op het net.

B-side (of óók A-side!) van ‘She loves you’ (1963)

Yellow Submarine (track 6 (A-side) van het album Revolver (1966)
Bedoeld als een nonsensliedje voor kinderen, maar uiteraard eindeloos en moeiteloos geïnterpreteerd naar diepere, en ook donkere lagen, zoals de preoccupatie met de kindertijd in psychedelische sferen of de behoefte aan escapisme.
Bij dit nummer is de invloed duidelijk genoeg. McCartney legt bij het praten over de song meteen, nadat hij stelt dat er een hele hoop gedicht is over een man die naar de zee gaat, het verband met Lewis Carroll, met een citaat uit ‘The Walrus and the Carpenter’: “The time has come …. and whether pigs have wings” (The Lyrics, p. 831). Hij was door zijn leraar Engelse literatuur, Alan Durband, doorkneed geraakt in de traditie van de nonsenspoëzie, sowieso in kennis van de grote namen in de literatuur. Dat er donkere zaken in de tekst opgeroepen worden, past óók bij zijn liefde voor Carroll.

Het zou kunnen dat John Lennon nog wat meegedaan heeft aan de tekst, net zoals McCartney een kleine bijdrage claimt aan ‘Lucy in the Sky with Diamonds’.
In elk geval is Ringo Starr verantwoordelijk voor een tekstverándering. De als klein grammaticaal grapje bedoelde tekstregel ‘everyone of us has all he needs,’ werd door Ringo, die het lied zong, veranderd naar ‘everyone of us has all we need.’
De andere bijdrage van Ringo aan The Beatles & Lewis Carroll is zijn ontroerende vertolking van The Mock Turtle in de musicalfilm Alice in Wonderland uit 1985.

De makers van de film Yellow Submarine (1968) hebben de liefde van Paul en John voor Lewis Carrolls Alice (en trouwens ook voor de psychedelica) uitgebreid gehonoreerd, zoals Vicky van het videokanaal ‘Kiss the Tulips’ schitterend laat zien in:

LOOKING FOR WONDERLAND IN YELLOW SUBMARINE (The Beatles, LSD and Alice In Wonderland) – Bing video

Helter Skelter ( track (C-side) van het album The Beatles/White Album, 1968)
Dankzij McCartneys aanwijzingen in The Lyrics kunnen we hier nu wel een echte tekstverwijzing vinden (2021, p. 265), in vertaling uit de Nederlandse editie:

Veel Amerikanen weten nog altijd niet wat een helter skelter is. Ze denken dat het een achtbaan is, het is een andere kermisattractie: kegelvormig, met een glijbaan aan de buitenkant. Als kinderen zagen we ze overal. Je liep aan de binnenkant de trap op en dan ging je op een matje zitten – een soort deurmat – en gleed je naar beneden voordat je weer naar boven ging. Ik gebruikte dat beeld als een symbool voor het leven. Eerst zit je er helemaal bovenop, dan zak je er weer doorheen. Je bent euforisch, maar even later ben je diep ongelukkig. Zo gaat het nu eenmaal in het leven. De coupletten zijn gebaseerd op het lied van de Soepschildpad uit Alice in Wonderland’.

Vergelijk:

Mock Turtle:

‘Will you walk a little faster?’ said a whiting to a snail,
There’s a porpoise close behind us, and he’s treading on my tail.
See how eagerly the lobsters and the turtles all advance!
They are waiting on the shingle – will you come and join the dance?

Will you, won’t you, will you, won’t you, will you join the dance?
Will you, won’t you, will you, won’t you, won’t you join the dance?

In het nummer ‘Helter Skelter’(3e, gevarieerde herhaling):

Well do you, don’t you want to make me to make you?
I’m coming down fast but don’t let me break you
Tell me, tell me, tell me your answer
You may be a lover but you ain’t no dancer

Maxwell’s Silver Hammer Track 3 (A-side) van het album Abbey Road (1969)
Hoewel dit nummer je wel de nonsenssfeer in zou kunnen trekkken, denk je niet meteen aan Alice. McCartney haalt het verhaal er wel bij, naar zijn idee is de songtekst zwanger van de sferen van de nursery rhymes, waarin enge toestanden en duistere zaken aan de orde van de dag zijn: ‘- and of course, there’s also the Queen of Hearts from Alice’s Adventures in Wonderland, who’s always saying, “Off with their heads!” ‘(The Lyrics, 463)

Old Siam, Sir Track 6 van het Paul McCartney & Wings-album Back to the Egg (1979)
Bij deze song staat groot de tekst van het motto van dit artikel afgedrukt. Een voorbeeld opnieuw van een beetje vage Carroll-invloed, die dus de vrijheid opleverde je niet te druk te maken over het feit of een tekst te volgen moet zijn. Datzelfde gevoel van vrijheid dus dat hij uitsprak in het hierboven genoemde interview met Pitchwork.

English Tea (track 6 van het album: Chaos and Creation in the Backyard, 2005)
McCartney ziet dit als een van zijn zeer geslaagde echt Engelse nummers (hij nam het overigens niet op in The Lyrics), waarbij het niet zozeer gaat om letterlijke verwijzingen naar Alice in Wonderland, het nummer is ‘….very Alice in Wonderland…’[4]. Dit afgezien van het feit dat er in het liedje gezongen wordt over thee drinken, een tuin met rozen en het spelen van croquet. Het begin past in het rijtje ‘picture yourself’ enz.: ‘Would you care to sit with me’, in couplet 2 nog gevolgd door ‘What a pleasure it would be’.
Een en ander betekent overigens niet dat we hier per se met een alleen maar lief liedje te maken hebben, ironie ligt op de loer.

still uit een promofilmpje voor Penny Lane (1967)

Bij elkaar dus een beperkt aantal directe tekstverwijzingen naar Lewis Carroll. Zo nu en dan hebben we een aanwijzing van McCartney zelf nodig om de connectie te leggen. Maar Carrolls invloed is goed zichtbaar, en McCartney vertelt er met liefde over. Hij dankt er bij voorbeeld de uitbreiding van de mogelijkheden van teksten schrijven aan, in meer literaire en surreële richting. Op andere plekken bedankt hij ook de drugs, overigens, wat wellicht weer tot een verdieping van Carrolls invloed geleid heeft…

 

Noten

[1] Paul McCartney | Pitchfork

Carroll was by no means a modern writer, so there was this precedent for all this funky stuff, and I finally felt like I had a chance to do something like that. I think John [Lennon] felt a similar thing. We could break out of the mold and try something else. For me, it manifested itself in things like “Monkberry Moon Delight” or “3 Legs”. They were slightly wacky; it was nice having an opportunity to do that rather than having to write for someone else’s preconceived notion.

[2] The Paul McCartney Project (the-paulmccartney-project.com)

[3] “I’ll Get You” by The Beatles. The in-depth story behind the songs of the Beatles. Recording History. Songwriting History. Song Structure and Style (beatlesebooks.com)

[4] English Tea (song) – The Paul McCartney Project (the-paulmccartney-project.com)

 

Literatuur

Burnstein, Mike. ‘I am the Eggman’. In: Knight Letter 95 (2015), p. 39-40.
McCartney, Paul. The Lyrics: 1956 to the Present. Edited with an Introduction by Paul Muldoon. Allen Lane, 2021. [two volumes] Of:
De Lyrics: van 1956 tot nu. Met introductie van Paul Muldoon. Vertaald door Robert Neugarten. Unieboek/Het Spectrum, Amsterdam, 2021. [twee delen]
Aldridge, Alan (ed.). The Beatles Illustrated Lyrics. Little,Brown, London, 1990 [oorspr. 1969 en 1971].
Roylance, Brian e.a. (red.). The Beatles Anthology; het verhaal van The Beatles voor het eerst verteld in hun eigen woorden en met eigen foto’s. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2000.

[print_button]