Phlizz
Online magazine van het Lewis Carroll Genootschap
Deze keer gaat de aandacht naar popsongs met de titel ‘Queen of Hearts’. Aanleiding voor dit artikel was de daverende Queen of Hearts in ‘Alice in Wonderland’ van het Royal Ballet London (2011/2024, zie in de afdeling ‘Down the Rabbit-Hole’ van dit nummer).
Het betreft hier alleen liedjes waarin sprake is van de Hartenkoningin ‘van Alice’. Andere songs met deze titel bezingen de fijne, verlokkelijke en gevaarlijke elementen van de liefde aan de hand van de metafoor van (de harten van) het kaartspel. De hartenkoningin is dan bij voorbeeld een lieflijk iemand die je hart gestolen heeft of die dat gebroken heeft. Dit geldt voor onder andere de ‘Queen of Hearts’ van Joan Boaz (uit 1963), die van Dave Edmunds (1979, vaak gecoverd en beroemd gemaakt door Juice Newton in 1981) en die van We The Kings (2013).
Het gaat hier om relatief weinig songs, ik bespreek er maar drie, heel verschillende nummers. De Queen of Hearts is zelden hoofdpersonage. Ze wordt in Alice-liedjes vaak wel even genoemd, in opsommingen van de personages en dan nagenoeg altijd met de vermelding van het motief ’hoofd eraf’. Er zijn er meer met de Rode Koningin/Red Queen, het personage dat vaak wordt gelijkgesteld aan, verward of gecontamineerd met de Queen of Hearts. Ter illustratie daarvan begin ik met ‘Queen of Hearts’ van Saxon.
Twee Alice-koninginnen
De Hartenkoningin is een personage uit Wonderland, met als basis het kaartspel. De Rode Koningin uit Spiegelland is gebaseerd op het schaakspel, met als belangrijkste tegenstander de Witte Koningin. Er zijn wel overeenkomsten. Ze zijn allebei rood en in beide boeken worden ze in het slot verslagen door Alice. Ook kregen ze het etiket ‘woedende vrouw’. Maar bij de Rode Koningin in Spiegelland geldt dat veel minder dan bij de voortdurend ‘hoofd eraf’ roepende Hartenkoningin. Als Alice de Rode Koningin ontmoet, is die alleszins redelijk, en ze legt de regels van het schaakspel uit. Ze ontpopt zich verderop wel als even autoritair als de Hartenkoningin, maar veel killer en formeler. Lewis Carroll maakte zelf ook een duidelijk onderscheid, zie, in vertaling, een fragment uit Álice on the Stage’(1887)
En om mezelf te onderscheiden, stelde ik me de Hartenkoningin voor als een soort belichaming van onbeheersbare passie: een blinde en doelloze Furie. De Rode Koningin moest koud en kalm zijn; ze moest formeel en streng zijn, maar niet onvriendelijk; pedant tot in de tiende graad, de geconcentreerde essentie van alle gouvernantes! (geciteerd uit https://www.alice-in-wonderland.net/resources/background/alice-on-the-stage/)
‘Dankzij’ vooral Disney, in de eerste animatiefilm (1951), gaan de twee verhalen door elkaar lopen. In de popmuziek gooit Jefferson Airplane in 1967 beide boeken door elkaar, als Grace Slick het in ‘White Rabbit’ onder andere heeft over
When logic and proportion have fallen sloppy dead
And the white knight is talking backwards
And the red queen’s off with her head
Vooral na de tweede Disney-film (2010) is de Rode-Koningin-met-trekjes-van-de-Hartenkoningin erg populair geworden in films, games, strips, boeken en songs. De ‘Alice in Wonderland’ van het Royal Ballet London ‘bezondigde’ zich opvallend genoeg niet aan deze vermenging.
Eerst dus een mooi voorbeeld van een song waar wél sprake is zo’n vermenging, ‘Queen of Hearts’ van Saxon:
Saxon: Queen of Hearts (2015)
Saxon is een van de bekendste new-wave-heavymetalbands die eind jaren 1970 ontstonden in Engeland, de beroemdste is Iron Maiden. Saxon is enorm productief (24 studioalbums, het laatste in 2024) en tourt nog altijd, weliswaar met wisselende bezetting. Alleen zanger Peter ‘Biff’ Byford is er vanaf de start bij, pas kort geleden stopte gitarist Paul Quinn er na 48 jaar trouwe dienst mee.
Zien en horen:
https://www.youtube.com/watch?v=nxjtI0RqxZM
een zogenoemde lyric video, met tekst en beelden
die verwijzen naar elementen (vooral speelkaarten, een schaakbord) en personages uit Wonderland;
https://www.youtube.com/watch?v=Wh8aztPgrEU
hier zie je een sterke live-uitvoering van het nummer uit het jaar van het album.
Queen of Hearts
The Queen of hearts she stands alone
Purveying all she sees
Trapped inside the players web
Of cunning and deceit
The bishop in his corner kneels
Praying for her soul
The knights are gathered at her side
To watch the game unfold
Careful where you tread
You may lose your head
To the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
She is the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
Like pawns we move and give our lives
While she protects her king
The rook will guard the tower gates
To keep them all within
The battle rages back and forth
Across the chequered board
Until the red King takes his place
The victor and her lord
Careful where you tread
You may lose your head
To the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
She is the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
Alice through the looking glass
The hatter waits below
The rabbit checks his watch again
Time is moving slow
The red Queen lays upon her bed
Dreaming of the game
The Cheshire Cat sits high above
Grinning at the knave
Careful where you tread
You may lose your head
Take your partners for the dance
Everyone must play
The deadly game of cat and mouse
No one gets away
Time has no beginning
The nightmare never stops
Round and round we spin again
Until the curtain drops
The curtain drops (4x)
The Queen of hearts she stands alone
Purveying all she sees
Trapped inside the players web
Of cunning and deceit
The bishop in his corner kneels
Praying for her soul
The knights are gathered at her side
To watch the game unfold
Careful where you tread
You may lose your head
To the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
She is the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
To the red Queen
The red Queen
Queen of hearts
She is the red Queen
She is the red Queen, queen of hearts
(Petery Rooney Byford / Timothy Carter)
Track 3 van het album Battering Ram (2015)
Saxon in de jaren 2015/6
De tekst past helemaal binnen de thematiek van heavy metal: donkere onderwerpen als strijd, trauma’s, nachtmerries, duivel en dood, zie ook de cover van het album. Saxon kon in dit geval dus ‘gewoon’ aansluiten op de donkere interpretaties van de Alice-verhalen. Daarvoor kon het kaartspel dienen, maar eveneens het schaakspel. Beide spelen maken gebruik van listen, truukjes en slimmigheden (het kaartspel staat ook voor bedrog); ze hebben personages van het rijk gemeen: koning, koningin, het (voet)volk. Het schaakspel wordt bovendien geïnterpreteerd als oorlogsspel en gebruikt als metafoor voor het gevecht met de dood.
Dat het rijk van de Koningin aan elkaar hangt van list en bedrog, zien we meteen in r. 3/4. De doods- en oorlogsthematiek wordt aangekondigd bij de zin over de pionnen: ‘like pawns we move and give our lives’ (met een opvallend perspectief, trouwens: we!). De dood staat centraal in het enigszins dreigende en qua muziek verstilde middenstuk, vanaf ‘Take your partners to the dance’. Wellicht wordt hier verwezen naar de dodendans, maar hoe dan ook: niemand ontkomt aan deze nachtmerrie en op een gegeven moment valt het doek.
De twee Alice-boeken worden helemaal in elkaar geschoven: de Hartenkoningin die de Rode Koningin genoemd wordt, staat op het schaakbord. Je moet ervoor oppassen dat ze je (hoofd) eraf slaat. Alice stapt door de spiegel en dan zie je de Hoedenmaker en het Witte Konijn, de Cheshire Kat glimlacht naar de Hartenboer.
Je ziet het ook meteen aan de intentie van het nummer. Byford Saxon (in vertaling): Met ‘Queen of Hearts’ wilde ik iets schrijven rond Lewis Carrolls Alice in Wonderland, en het gaat allemaal over het schaakspel dat gespeeld wordt in het verhaal. Ik wilde het prog-gevoel oproepen via de ambiance en de sfeer [daarvan].
(zie: https://www.songfacts.com/facts/saxon/queen-of-hearts).
Hij gaat niet helemaal terug naar de hoogtijdagen (eind jaren 1970, ook de start van Saxon) van de progressieve rock (progrock, prog), met lang uitgesponnen nummers en tempowisselingen; we zien maar eentje hier van dat laatste. Maar we hebben hoe dan ook weer een mooi voorbeeld van een manier waarop de Alice-boeken worden ingezet.
Debbie Miller: Queen of Hearts (2018)
Een totaal ander nummer, zowel qua muziek als qua tekst. De song werd geschreven door singer-songwriter Debbie Miller, uit Seattle, voor een lezers- en (tekst)schrijversplatform the Bushwick Book Club uit die stad. De zangers schrijven (dus) liedjes die zijn geïnspireerd door boeken, zoals ook hier het geval is.
Zien en horen: https://www.youtube.com/watch?v=8DDFJ0vDRJ0
Het hilarische nummer (ook dankzij het volop reagerende publiek) begint na een inleiding van iets meer dan een minuut. In die inleiding vertelt Miller dat het even duurde voor Wonderland haar op het spoor zette van een song, en dat ze zich het meest identificeerde met de Hartenkoningin.
Horen: de studioversie: https://thedebbiemiller.bandcamp.com/track/queen-of-hearts-2
Eigen site: https://www.thedebbiemiller.com/
Op https://www.pbslearningmedia.org/resource/alice-tgar/alice-tgar/ buigen verschillende experts zich over de Queen of Hearts en zie je Debbie Miller de ‘opdracht’ voor de song krijgen. Ook vertelt ze waarom ze de Queen of Hearts een echt interessant en memorabel personage vindt.
Queen of Hearts
I am misunderstood but don’t misunderstand me now
I am the queen of hearts and see the world forgot somehow
That what I do is just and right and I think you’ll agree
When I collect people’s heads I do it mostly for you…. and just slightly for me
It started many years ago as I tried to fall asleep
My neighbor played his music loud and proceeded to keep
Me up all night and kept awake the entire kingdom too
I asked quite nice to turn it down though he rudely refused
So I took matters into my own heart to put it quite simply
I took his head and chopped it off
And we all slept in peace
And the crowd cheered for me
And they threw roses at my feet
And we were better off
We were better off… if you ask me
Things they stayed ok a month or maybe it was two
And then some jerk face cut me off as I was on my way to
A queen’s meeting two kingdoms over
I swerved and hit a tree
So I took his head and the head of his lover so she would not be lonely
The following week I was on a train with my hubby the king
To a romantic getaway where we’d be relaxing
But all we could hear was the obnoxious chatter of a princess behind us
On her cell phone I couldn’t take the blabber so I did what was just
I offed her pretty little head and then
I tossed it out the side
The passengers and king and I
Enjoyed a quiet train ride
But the crowd didn’t cheer as loud this time
And there were no roses at my feet
Some looked horrified
But most looked satisfied… if you ask me
And so you see its not for me
It is mostly for you
I only try to keep the peace though my method is uncouth
Parking in two spots is a punishable offense
Your bag don’t need a seat on the bus and humming makes no sense
Do not drive to fast or worse don’t drive to slow
When changing names please use your signal and for god sakes
Green means go
If you’re wearing headphone and I can hear your music
If you talk through a movie
If you try to cut the line
My heart will tear in three
And I’ll have no remorse you see
I’ll off heads left and right
until the people who remain are the quiet and polite
And you will all cheer for me
And you’ll throw roses at my feet
And we’ll be better off
We’ll be better off
And you better
Agree
(tekst & muziek: Debbie Miller)
Bandcamp, digitaal album, 2018 & 7” vinyl. (Andere kant ‘Persepolis’)
De Hartenkoningin uit Wonderland wordt effectief ingezet voor een politiek en persoonlijk doel.
Het meerlagige liedje zou je een protestsong (tegen dictators) kunnen noemen. Met zulk soort schurken begint het meestal ergens in de privésfeer, die ze doortrekken naar het algemene belang: ‘ik doe het vooral voor jullie’. Aanvankelijk is er wel enige tevredenheid, het land wordt bij voorbeeld niet (meer) lastig gevallen door het buurland. Maar op een bepaald moment, na een minder te begrijpen daad (hier: een lieve prinses wordt de nek afgedraaid), treedt de onvrede in. Dan is het tijd voor echte repressie, de dictator houdt zichzelf en zijn omgeving voor dat we er door zijn beleid allemaal beter van worden/geworden zijn. De rozen worden inmiddels waarschijnlijk gegooid door mensen die daarbij enigszins geholpen worden. Het geëngageerde nummer had zomaar nu geschreven kunnen zijn. We zitten helemaal in een tijd, die gek is op dictators, die heel erg overtuigd zijn van zichzelf, hun macht en hun humor.
Maar het is evengoed een cabaretliedje waarin tegelijkertijd op geinige wijze de draak wordt gestoken met allerlei horkerige omgangsvormen waarbij we onszelf waarschijnlijk met enige regelmaat herkennen in de wens van hardhandige beëindiging van een en ander. Iemand die door een film heen kletst, die de koptelefoon keihard heeft staan, die de koffer een zitplaats gunt in plaats van jou. De grappen in de tekst worden versterkt door het spelen met klemtonen, oogrijm en rijmdwang, zoals king/relaxing en tree/lonely.
Velvet Moon: Queen of Hearts (2018)
Weer een totaal ander nummer. Dit keer van een Zweeds duo (inmiddels een trio, zie afb.), Het duo, bestaand uit zangeres Sandra Bjurman en producer Stefan Örn, debuteerde met dit album, na daarvoor voor anderen geschreven en geproduceerd te hebben. Qua muziek en acoustische aanpak zitten ze dicht tegen de folkmuziek aan, de tekst is enigszins duister, dromerig, wellicht spiritueel, wellicht psychoanalitisch te duiden, maar kan evengoed een speels experimentje rond Alice zijn.
Zien en horen, resp. een lyric video en eentje (een héél zoete!) met wat Alice-elementen:
https://www.youtube.com/watch?v=WSExdpfHde0
https://www.youtube.com/watch?v=0HYMnXjnyuY
Queen of Hearts
I went out
To try to cut a pine tree down
Felt through the ground
Li-like Alice
Oh, what a sound
This must be a nest
I got a rock that sticks against my chest
I’m Alice
Dear queen of hearts
I’ma grow you white roses
So you can learn to be kind
Wo-oh, tell King of Hearts
To arm all his forces
So you can learn to be kind
Oh, what a star! [start?]
Inside out and upside down
No stress, I’ma clean up this mess
Li-like Alice
First hand me scissors
Then bring up a heavier delivery
Oh, Justice is my middle name
I’m Alice
Dear queen of hearts
I’ma grow you white roses
So you can learn to be kind
Wo-oh, tell King of Hearts
To arm all his forces
So you can learn to be kind
Dear queen of hearts
I’ma grow you white roses
So you can learn to be kind
Wo-oh, tell King of hearts
To all body’s forces
So you can learn to be kind
And he arrives in silver line
(songwriter: Sandra Bjurman)
track 2 van het gelijknamige album (2018)
In deze tekst wordt de ik-figuur een soort Alice. Ze valt in een hol/nest, met een steen tegen haar borst en is vast van plan witte rozen op te kweken voor de Koningin. Doel is haar zo een vriendelijker persoon te maken. Een (snoei)schaar wil ze, maar er is ook grover geschut nodig. De Koning lijkt een rol daarbij te spelen. Zo te zien, verschijnt hij ook, in een positief gesternte.
De tekst geeft zich niet makkelijk gewonnen.
Je kunt dit lezen als een poptekst die een beetje drijft op associaties.
Het is ook mogelijk er de uitbeelding van een wensdroom of een therapiesessie in te zien. Een en ander hangt erg af van hoe je de zin ‘I got a rock that sticks against my chest’(‘ik had/kreeg een steen die tegen mijn borst plakt’) interpreteert.
Mogelijk als volgt: de ik, die zichzelf vergelijkt met Alice, komt in de wereld van een droom/wordt in de situatie die lijkt op een droom gebracht/daalt af in haar geest. Daarin gaat ze de strijd aan met ‘iets wat tegen haar borst drukt’, te interpreteren als een psychisch probleem of een zware last die ze kwijt moet. Die zware last verpersoonlijkt deze ik naar de Hartenkoningin, immers haar vijand. Haar vriendelijker maken staat gelijk aan het verminderen/draaglijk maken van de problemen of aan gerechtigheid vinden. Maar dat vergt wel enige strijd, een softe aanpak werkt niet (meer). Een happy end wordt gesuggereerd door de laatste regel: he [waarschijnlijk de Koning] arrives in a silver line. Je zou hier kunnen denken aan de betekenis van de Engelse uitdrukking ‘a silver lining’: (het opdoemen van) een positief vooruitzicht, een teken van hoop.
Maar een veel lichtere, lievige interpretatie is even denkbaar, gemakkelijk te verdedigen met de montere melodie, de vrolijke uitroeptekenachtige zinnetjes (Oh …) en de zoete clip. Dan kan die steen iets als een wapen/als bescherming zijn.
Bij voorbeeld een gedachtenspel, een experimentje rond Alice in Wonderland. Als de ik valt ‘als Alice’, besluit ze de Hartenkoningin op een andere manier aan te pakken en zo een vrediger oord te creëren. Daarbij hangt ze, wellicht enigszins ironisch, de stoere meid uit: ‘gerechtigheid is mijn tweede naam’.
De rol van de Koning blijft onduidelijk. Als Koning is hij een gematigde figuur, die de Hartenkoningin enigszins intoomt; als het om gerechtigheid gaat, is hij op grond van Wonderland niet echt een geweldige helper: hij rommelt maar wat aan.
Drie qua tekst en muziek totaal verschillende manieren om met Alice en de Hartenkoningin aan de haal te gaan.
[print_button]